Polscy konsumenci coraz częściej podejmują decyzje zakupowe, uwzględniając nie tylko jakość i cenę produktów, ale też sposób ich pozyskiwania, przetwarzania i dystrybucji. Rośnie liczba osób, którym poza zdrowym odżywianiem zależy na takich kwestiach, jak: zrównoważone wykorzystywanie zasobów naturalnych, sprawiedliwy handel, ograniczanie marnowania żywności czy redukcja odpadów opakowaniowych. Co więcej, oczekiwania konsumentów pokrywają się z polityką sektora finansowego, który przychylniej patrzy na zielone inwestycje i coraz częściej domaga się załączania do wniosków kredytowych audytowanych raportów niefinansowych ESG. Sieci spożywcze odczuwają tę wielokierunkową presję, w związku z czym stawiają swoim dostawcom liczne wymagania dotyczące zrównoważonej produkcji oraz przetwarzania żywności, ekologicznych opakowań, a nawet oddziaływania na społeczności lokalne. Jak wynika ze zgodnych deklaracji największych sieci spożywczych działających w Polsce, w zielonej transformacji za oczekiwaniami idzie konkretne wsparcie partnerów.
Detaliści i ich strategia
Carrefour Polska inwestuje w rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce. Jednym z projektów jest "Prosto z pola do 50 km", w ramach którego Carrefour współpracuje z lokalnymi rolnikami dostarczającymi warzywa i owoce bezpośrednio do sklepów. Obecnie projekt obejmuje dziewięciu dostawców, którzy zaopatrują 44 sklepy w całej Polsce.
– W drugiej połowie 2021 r. wprowadziliśmy projekt "Kupujemy lokalnie", który obejmuje także inne produkty spełniające trzy kryteria: są produkowane w odległości do 50 km od sklepu, są dostarczane bezpośrednio przez producenta i pochodzą z małych lub średnich przedsiębiorstw. Obecnie współpracujemy z ponad 300 takimi producentami, którzy oferują swoje produkty w ok. 230 naszych sklepach – informuje Barbara Kowalska, dyrektor działu CSR i jakości w Carrefour Polska. Dodatkowo w 2023 r. detalista zainaugurował pakt transformacji żywieniowej, do którego dołączyło dziewięć marek. Zobowiązały się one do podjęcia działań w przynajmniej w dwóch spośród czterech obszarów: zdrowie i odżywianie, opakowania, klimat, bioróżnorodność. Pakt ma za zadanie stworzyć sieć dostawców zaangażowanych w transformację rynku żywności w myśl zrównoważonego rozwoju.
Sieć Biedronka deklaruje, że dostawcy uzyskują od niej wsparcie pod kątem ekoprojektowania. Standardy ustanowione są w dokumentach "Polityka zrównoważonego pozyskiwania zasobów" i "Kodeks postępowania dla dostawców", a pakiet pomocy dla partnerów obejmuje "Podręcznik ekoprojektowania opakowań marek własnych", w którym opisane są wytyczne. Raz w roku Biedronka organizuje webinaria na ten temat.
– Staramy się ograniczać liczbę pośredników, co pozwala skrócić łańcuch dostaw. Weryfikujemy, czy dostawcy naszych marek własnych oraz produktów świeżych spełniają nasze wymagania dotyczące oddziaływania na społeczności lokalne i środowisko. Ponadto już na etapie podejmowania decyzji o rozpoczęciu współpracy z danym dostawcą przeprowadzana jest ankieta oceniająca ryzyko środowiskowe, która także weryfikuje dostawcę pod kątem spełniania wymaganych kryteriów środowiskowych – wylicza Agnieszka Koc, dyrektorka ochrony środowiska w sieci Biedronka.
Aldi Polska opiera swoje standardy na międzynarodowych zasadach, porozumieniach i wytycznych ONZ, Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. – Zrzeszając się z innymi uczestnikami rynku, wspieramy przestrzeganie i wdrażanie tych i innych międzynarodowo uznanych socjalnych i ekologicznych standardów wzdłuż łańcucha dostaw – deklaruje Daria Kołodziej, menedżer ds. odpowiedzialności przedsiębiorstwa Aldi Polska.
Polski oddział sieci Kaufland pozyskuje ponad 90 proc. artykułów spożywczych od dostawców krajowych. Aby skracać łańcuch dostaw i ułatwić regionalnym przedsiębiorcom współpracę z siecią, stworzono platformę internetową Regionalny Kaufland. Za jej pośrednictwem wytwórcy mogą zgłosić swoje produkty i zainicjować kontakt z siecią. Obecnie detalista współpracuje z ok. 400 dostawcami artykułów regionalnych, którzy dostarczają ponad 4 tys. produktów z różnych kategorii. – Od dostawców wymagamy respektowania zasad związanych m.in. z uczciwym traktowaniem pracowników, zapewnieniem bezpiecznych warunków pracy, a także ochroną środowiska. Obowiązujący partnerów specjalny kodeks postępowania precyzuje zakresy odpowiedzialności podmiotów współpracujących z naszą siecią na podstawie paryskiego porozumienia klimatycznego, dziesięciu zasad UN Global Compact oraz innych międzynarodowych wytycznych – relacjonuje Maja Szewczyk, dyrektor działu komunikacji korporacyjnej Kaufland Polska. Dodaje, że sieć handlowa przy produkcji artykułów spożywczych i drogeryjnych w asortymencie marek własnych wymaga certyfikatu IFS (International Featured Standard) lub BRC (British Retail Consortium). Z kolei od producentów owoców i warzyw sieć oczekuje certyfikatu GlobalG.A.P.
Żabka Polska buduje zrównoważony biznes zgodnie z założeniami zawartymi w ogłoszonej kilka lat temu "Strategii odpowiedzialności". Spółka podkreśla, że w ogólnopolskim badaniu satysfakcji dostawców (NFS), przeprowadzonym w 2022 r., uzyskała najwyższy wynik spośród ponad 20 sieci handlowych. – Aby wzmocnić naszą współpracę, uruchomiliśmy platformę internetową "Czysty biznes" – przestrzeń wymiany doświadczeń, inspiracji, inicjatyw oraz wspólnych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju – podkreśla Rafał Rudzki, dyrektor ds. ESG w Grupie Żabka.
Dla Lidla istotny wkład w budowanie marek własnych mają polscy dostawcy, którzy w dużej mierze pomagają je tworzyć. Są to zarówno duże, jak i mniejsze przedsiębiorstwa, m.in. Maspex, Animex Foods czy Roślinna Magda. – Współpraca z Lidl Polska jest wymagająca, jednak stanowi również ogromną szansę na rozwój. Od naszych potencjalnych partnerów wymagamy certyfikatów jakościowych, potwierdzających wysoką jakość i bezpieczeństwo produktów – takich jak IFS na poziomie wyższym czy GlobalG.A.P. – zapewnia Aleksandra Robaszkiewicz, head of corporate communications and CSR, Lidl Polska.
Dobre, bo polskie
Jednym z najważniejszych działań podejmowanych przez detalistów w zakresie zrównoważonej gospodarki jest skracanie łańcuchów dostaw przez poszukiwanie krajowych, regionalnych, a nawet lokalnych źródeł zaopatrzenia. Im krótszą drogę pokonują produkty, szczególnie świeża żywność, tym łatwiej o utrzymanie wysokiej jakości, obniżanie kosztów logistyki czy ograniczanie śladu węglowego. Sieci handlowe doskonale zdają sobie przy tym sprawę, że polscy konsumenci wysoko oceniają krajowe produkty spożywcze, chętnie kupują też żywność regionalną i lokalną. Dlatego handlowcy mocno promują ofertę polskiej produkcji i chętnie nawiązują współpracę z rodzimymi dostawcami. Przykładowo Lidl Polska na co dzień współpracuje z ponad 820 producentami z Polski i ma w ofercie ponad 440 produktów z oznaczeniem "Produkt polski". Detalista produkuje w naszym kraju wiele marek własnych, które sprzedaje w swoich sklepach na innych rynkach. Dzięki temu w 2022 r. prawie 300 polskich dostawców wyeksportowało swoje produkty na 28 zagranicznych rynków, na których sieć jest obecna. W ciągu pięciu lat (2018–2022) eksport polskich produktów za pośrednictwem międzynarodowej sieci Lidl osiągnął wartość ponad 18 mld zł.
Wyzwanie dla małych i średnich
Współpraca z dużymi sieciami handlowymi jest dla małych i średnich firm szansą, ale i wyzwaniem. O ile wielkie koncerny spożywcze sporządzają i poddają niezależnym audytom raporty niefinansowe ESG, o tyle wśród mniejszych podmiotów zdarza się to nieczęsto. Dlatego detaliści, którzy dążą do równoważenia swoich łańcuchów dostaw, muszą samodzielnie monitorować działalność swoich dostawców pod tym kątem. Takie audyty środowiskowe prowadzi Biedronka, a ocena obejmuje ok. 100 kryteriów, podzielonych na dziewięć obszarów, obejmujących m.in. innymi zużycie wody, energii, gospodarkę odpadami, emisje, redukcję hałasu czy składowanie substancji niebezpiecznych. W 2022 r. audyty środowiskowe przeprowadzono u 14 proc. dostawców marki własnej i produktów świeżych, 90 proc. audytów zakończyło się wynikiem pozytywnym, dostawcy osiągnęli wyniki na poziomie doskonałym, dobrym lub zadowalającym.
Innym, wygodniejszym dla sieci spożywczych narzędziem monitorowania źródeł zaopatrzenia jest certyfikacja produktów. W asortymencie sklepów Kaufland znajduje się m.in. ponad 60 produktów ze znakiem MSC, 480 produktów ekologicznych, 180 produktów wegańskich ze znakiem V-Label VEGAN, 100 produktów ze znakiem Fairtrade, 120 produktów ze znakiem Rainforest Alliance czy 170 produktów ze znakiem FSC. Pośród nich duży odsetek stanowią artykuły marek własnych Kaufland.
Wielkie firmy z branży spożywczej dysponują odpowiednimi zasobami, funduszami i dostępem do technologii, dzięki czemu są w stanie sprostać takim wymogom, jak stosowanie bardziej ekologicznych opakowań czy redukcja emisji CO2 w procesie produkcji. Dla wielu małych i średnich graczy jest to problem. Wydaje się jednak, że innej drogi nie ma – z jednej strony rośnie świadomość konsumentów, a co za tym idzie – wymagania detalistów, z drugiej zaś wprowadzane są coraz ostrzejsze regulacje na poziomie krajowym i międzynarodowym, zatem zielona transformacja biznesu jest nieuchronna. Tym ważniejsze jest każde wsparcie, jakie firmy z sektora MŚP otrzymują od swoich partnerów biznesowych, sektora finansowego oraz instytucji publicznych.
Konrad Kaszuba
OKIEM EKSPERTKI
Anna Link, dyrektorka Departamentu Strategii i Zarządzania Bankowością MŚP i Korporacyjną w Banku BNP Paribas:
"Inwestycje sektora MŚP w zrównoważony rozwój zyskują coraz większe uzasadnienie ekonomiczne, w szczególności w zakresie projektów zwiększających efektywność energetyczną i wykorzystania surowców. Dodatkowo szeroka oferta wsparcia publicznego, m.in. gwarancje BiznesMax czy Kredyt Ekologiczny, sprzyja ich finansowaniu. W 2022 r. odnotowaliśmy w banku trzykrotny wzrost wolumenu finansowania tego typu inwestycji w segmencie MŚP, a wysoki popyt utrzymuje się również w 2023 r. Należy przy tym zwrócić uwagę, że wartość tych inwestycji jest wciąż wielokrotnie niższa niż w dużych przedsiębiorstwach. Według danych EBI 53 proc. firm w UE inwestuje w działania na rzecz klimatu. W Polsce wciąż więcej przedsiębiorstw postrzega transformację energetyczną jako ryzyko, a nie szansę. Kluczem do poprawy w tym obszarze jest edukacja. Jednym z głównych czynników motywujących przedsiębiorstwa do zmian w zakresie ESG są regulacje prawne. O ile w branży energetycznej czy transportowej transformacja już nabrała tempa, o tyle duże wyzwanie wciąż stoi przed branżą spożywczą, która globalnie odpowiada za jedną trzecią emisji gazów cieplarnianych. Co więcej, ok. 90 proc. śladu środowiskowego pozostaje w dolnych częściach łańcucha dostaw. W kolejnych latach producenci w coraz większym stopniu będą wymagać od dostawców działań i deklaracji w obszarze ESG".
